Eik

De Eik zal iedereen ongetwijfeld kennen en herkennen.   Hier wil ik graag over vertellen.

Deze boom heeft veel voor me betekent in mijn kindertijd.  Jaren geleden, toen deze Marijke een Marijtje was 😊, wandelde ik elke schooldag  zo’n 20 minuten naar de school.  Op deze weg stond een klein stukje bos (nu ik volwassen ben, zie ik hoe klein het was….destijds voelde het veel groter).  De direct naastgelegen weilanden waar toen paarden liepen, zijn nu volgebouwd met huizen.  Als ik dan dwaalde door het “bos”, praatte ik in gedachten met de bomen.   Ik vertelde ze over de dingen die ik beleefde op school.  Ze waren voor mijn gevoel trouwe en geduldige en meelevende luisteraars.   Ik had één favoriete grote dikke boom.  De mooiste en dikste en statigste van allemaal. Mijn favoriete en mooiste en liefste meelevende boom in het “bos” bleek de statige Eik.   

Jaren later ben ik verhuisd naar een omgeving vol met bomen, de Veluwe.  Het staat hier vol met Eiken (en andere bomensoorten).  Elke dag voel ik me gezegend om te mogen wonen bij dit enerverende gezelschap.  Ik merk ook dat klachten die ik voorheen had in de stad, (zoals hele erge jeuk op mijn hoofd) hier verdwenen zijn.   De rust en de natuur werken ontstressend.

Er zijn meerdere soorten Eikenbomen waarvan er een paar in Nederland groeien,  zoals de Zomereik en de Amerikaanse Eik.   De Wintereik komt hier wel voor, maar is heel kieskeurig wat betreft grond, en zien we daarom veel minder vaak.   

Als je geïnteresseerd bent in historie en folklore zit je bij de Eik wel goed.  De Eik werd door veel volkeren gezien als een Heilige boom en gewijd aan diverse goden, zoals Donar en Wodan.  Bij de Germanen werden de Eiken “Loh” genoemd en dat is terug te vinden in veel plaatsnamen zoals Hoenderloo, Elsloo en Heiloo.  Die laatste betekent zelfs letterlijk Heilig Bos.   Ja….vroeger waren er complete Eikenbossen in Europa. 

Bij de Druïden was de Eik een hele belangrijke boom.  Het woord Druïde:  de 1^e lettergreep “druï” komt van het woord Eik (engels Oak, Iers Daur, Wels Derw) en de 2^e lettergreep “ide” komt van de Indo Europese stam “wid” dat  “weten’’ betekent.   Druïde betekent dus Boomwijze of iemand met de wijsheid van een eik.  Zij geloofden dat alles wat op de Eik groeide een geschenk was van God, maar….vooral de Maretak die op de Eik groeide (en dat gebeurde niet vaak) was Heilig. Ze gebruikten een Keltisch ritueel om zelf de levensenergie van de Eik te oogsten.  De Maretak werd bij een ritueel geoogst op de zesde dag van de nieuwe maan.   De priester had een wit gewaad aan en klom in de Eik .  Hierbij sneed hij de Maretak af met een gouden snoeimes.  Belangrijk hierbij was dat de Maretak in een witte mantel werd opgevangen.  Ze mocht de grond absoluut niet raken.  Als ze de grond raakte, zou alle kracht van God die in de plant was verzameld in de grond wegvloeien.  Dan was alles voor niks geweest…. De Druïden maakten hier een drank van die zou helpen als tegengif tegen alle gif en het zou vruchtbaarheid schenken.  Een zeer kostbare drank dus. 

De geslachtsnaam van de Eik is het Latijnse woord Quercus.   Dit woord komt van het Keltische woord “Quer” dat mooi betekent en het Keltische woord “Cuez” dat boom betekent. .  De Zomereik heet in zijn soortnaam Quercus Robur, waarvan Robur voor Krachtig, Sterk of Fors staat.   Het is een boom die heel oud kan worden.   Hij kan wel 800 tot 1400 jaar oud worden.  Een vrijstaande Eik zou wel 30 (!) meter hoog kunnen worden .  Maar dan spreken we wel over bomen die gigantisch zijn, die zie je niet overal.   Maar alleen hierdoor doet het zijn naam al eer aan.   KRACHTIG, FORS!!

De Eik is symbool voor innerlijke en uiterlijke kracht en moed.   De geelgroene kleur die de Eik uitstraalt staat voor het rustgevende, het ontstressende en het aardende effect. 

De Eik werd vooral vroeger gebruikt voor zijn geneesKRACHT.   Het bast en het jonge blad wordt dan gebruikt.  Maar de tinctuur van de eikenbast dient zo spaarzaam mogelijk gebruikt te worden vanwege het hoge looistoffengehalte.  Ook de combinatie met andere kruiden is niet altijd veilig.  Het kan wel gebruikt worden, maar doe dit dan in overleg met een natuurgeneeskundige of fytotherapeut.   Of kies voor andere kruiden met een soortgelijke werking.

Als je naar de geneeskracht van een kruid of boom wilt kijken , kijk je naar de inhoudsstoffen. De inhoudsstoffen van de Eik zijn tannine, flavonoïde, maar ook vitamines zoals vitamine A, C en E (eikenblad), mineralen, calcium, kalium en ijzer.  

Eikels zijn bijzonder voedzaam, maar het is wel belangrijk dat je ze goed voorbehandelt in verband met het hoge gehalte aan tannine.  Op internet kun je diverse sites vinden waarin dit uitgelegd wordt.  Het is leuk om dit een keer uit te proberen, maar ik waarschuw je alvast… Het is ook enorm arbeidsintensief.

Mocht je het gaan proberen, zorg er dan voor dat je bruine eikeltjes oogst en niet de groene, want hier zit nog meer tannine in.   Oogst gave exemplaren (dus zonder gaatjes) in verband met de beestjes die erin zitten.  Daarna leg je ze in een schaal met water. Degene die blijven drijven zijn niet geschikt.  Dan moet je de schillen verwijderen (karweitje….), de inhoud in stukjes snijden, koken en dan afgieten.  Het water ziet er eerst melkachtig uit in verband met de looistoffen die eruit gaan.  Looistoffen lossen namelijk op in water.  Je zeeft dit steeds weer opnieuw met vers water, totdat het water helder blijft. Daarna droog je de stukjes.  Als het gedroogd is, kun je het malen tot meel door te vijzelen of door het door een keukenmachine te halen.   Je leest het…  Het is een behoorlijk karwei. 

Ik heb ooit brood van gemaakt van eikeltjesmeel en die werd prachtig donker van kleur en was inderdaad erg vullend en voedzaam.  In de Tweede Wereldoorlog gebruikten mensen dit als surrogaatkoffie, beter bekend als eikeltjeskoffie.  Mocht je dit ooit willen uitproberen, dan adviseer ik je om geen koffiefilter te gebruiken.  Een fijne zeef werkt prima.  En de smaak?  Niet vies.  Het is wat nootachtig van smaak en de kleur heeft meer weg van thee (lichter). 

Een aantal jaren geleden heb ik kort contact gehad met een Eikelboerderij in Twente.   Zij waren begonnen met een plan om eikels te oogsten en eetbaar te maken. Zij wilden hun boerderij tot een voedselbos maken met veel Eiken.   Naar wat ik destijds heb begrepen heeft corona roet in het eten gegooid en is het project op pauze gezet.  Het project is destijds in het beeld van duurzame landbouw opgezet.

Er valt zoveel meer te vertellen over de Eik.  Het is een veelzijdige, krachtige boom met een rijke geschiedenis en mogelijkheden.  Voor nu hoop ik dat je genoten hebt van dit verhaal en wens ik je een fijne herfsttijd toe!  Vergeet niet om de boodschap van de bomen tot je te nemen.  Laat los wat niet meer bij je hoort (zoals de bomen hun bladeren laten vallen) en sla je energie op tot de Lente weer aanbreekt. 

Geraadpleegde bronnen:

• Groot handboek geneeskrachtige planten, Geert Verhelst
• Kruidenboek van Ingrid
• abedeverteller.nl