Jeneverbes

Graag vertel ik je het verhaal van de Jeneverbes. Velen van jullie zullen het al kennen als een culinair kruid.

De wetenschappelijke naam is Juniper Communis.

Voor mij werd dit een artikel met een speciaal tintje. De aanleiding was een cursus waarbij ik de opdracht kreeg om een familielijn te onderzoeken. Hierbij keek ik naar talenten en gaven die in de familie voorkomen, net als bepaalde karaktertrekken. Ik koos voor de familielijn van mijn moeder. Hier was mij meer over bekend dan de lijn over mijn vader. Oorspronkelijk kwamen zij uit Duitsland. We spreken nu over een paar eeuwen geleden. Doordat ze naar Nederland emigreerden werd hun achternaam vernederlandst.

Het was lastig om de achtergrond van het kruid te vinden maar ik vond het een leuke uitdaging. Het probleem was namelijk dat de volksnaam werd gebruikt. Dat is de reden waarom wetenschappelijke namen cruciaal zijn en gebruik ik de wetenschappelijke naam altijd in mijn artikelen. Maar ook als ik iemand een kruid adviseer. Dan kan er geen misverstand meer over bestaan. Na onderzoek ontdekte ik dat mijn voorouder zich vernoemd had naar de…..je raadt het vast al….Jeneverbes.

Dat was voor mij een leuke aanleiding om mij verder te verdiepen in dit bekende kruid.

Door dit onderzoek heb ik naar de medicinale eigenschappen van het kruid en naar de mentale betekenis gekeken. Bij de mentale betekenis zag ik wel wat overeenkomsten met onze familie. Dat was heel bijzonder om te zien.

De mentale betekenis van het kruid kun je vinden in diverse kruidenboeken. Bij de mentale betekenis wordt er vaak gebruik gemaakt van de signatuurleer en dit wordt dan weer toegepast op de mens (karakter, fysieke voorkomen etc) . Onder dit artikel zul je een aantal boeken kunnen terugvinden die ik hierbij heb gebruikt . Maar als je dit wilt onderzoeken kun je ook proberen om dit via Google te vinden. Bij de Jeneverbes wordt bij de mentale betekenis o.a. benoemt dat het om de zorgelijke doch gewetensvolle mens gaat . Deze geeft snel op maar heeft ook de neiging om zich terug te trekken (en dat past weer bij deze struik, die graag alleen staat).

De Jeneverbes komt uit de Cipres familie (Cupressaceae). Het houdt van een zonnige en droge grond. Het is een tweehuizige plant en dat wil zeggen dat er dus vrouwelijke en mannelijke planten zijn. Het is een struik met houtige delen. Het blad is naaldvormig en heeft een stekelige punt. Het blad is geschubd, blauwgroen en de naaldjes blijven in de winter aan de struik. Het is dus een groenblijvende struik. De geur van het hout is harsachtig. De besjes zijn zwartblauw van kleur en hebben een bittere looistofsmaak. De rijpe zwarte en de onrijpe groene bessen groeien door elkaar. De Jeneverbes is een sterke plant die kan groeien op zanderige grond.

Heel belangrijk om te weten is dat de struik is beschermd. Hij mag dus niet zomaar geplukt of geoogst worden, ook de bessen niet. Hij is zeldzaam in het wild in Nederland. De Jeneverbes vind je op zandgronden op de Veluwe, maar hij schijnt ook te groeien in het Urkerbos en op heidevelden in Drenthe en Brabant. Misschien is het leuk om tijdens een wandeling op de hei te kijken of je een struik kunt vinden. Ze staan vaak alleen!

De Jeneverbes heeft een rijke geschiedenis. Rembert Doedoens vermeldde het in zijn Cruydeboeck (1554) maar daarbij werd geen enkel culinair gebruik vermeldt. Later schreef Joost van Ravelingen in zijn “Bijvoeghsel” bij Dodoens ‘postuum Cruydt Boeck dat men van de Jeneverbessen ook een aromatisch huisdrankje kan maken.

Verder werd het vroeger ook als houtskoolplant gebruikt. Daar werd het Vuurboom genoemd (wat in Duitsland nog steeds wordt gebruikt als benaming in de volksmond als “Feuerbaum”) omdat de kolen van zijn hout , gebrand met hun as bedekt, veel langer gloeide dan de kolen van enig ander hout tot groot gemak van de Alchemisten ( aldus Joost van Ravelingen “Bijvoegsel” Dodoens),

De oude Egyptenaren gebruikten het , samen met andere oliën als aromatische olie om hun doden te mummificeren. Verder worden nog talloze gebruiken genoemd zoals een duivenlokmiddel en als insectenverjager. Maar ook werd het als magisch middel gebruikt . Het schijnt één van de eerste wieroken te zijn geweest die mediterrane heksen hebben gebruikt. Ook werd geloofd dat als je een stukje van de plant om je nek zou hangen, je jezelf zou beschermen tegen ongelukken door wilde dieren, ziekten en geesten.

De inhoudsstoffen van de Jeneverbes zijn o.a. looistoffen, bitterstoffen, juniperin, flavonoïden, etherische olie en diverse mineralen en vitamines. De inhoudsstoffen zeggen veel over de werking van een plant.

Nu kennen de meeste van ons de jeneverbes vooral in het culinair gebruik bij stoofpotjes, zuurkool en natuurlijk het bekende oude mannendrankje (hopelijk beledig ik nu niemand) Jenever. Maar het heeft wel degelijk medicinale eigenschappen. Ook al zijn hier ook weer waarschuwingen op zijn plaats. Deze benoem ik altijd want het is wijs om te weten hoe je met de kracht van kruiden omgaat.

De geneeskrachtige werking zit o.a. in de reinigende werking bij de nieren. Enkele eigenschappen hierbij zijn dat o.a. de Jeneverbes sterk diuretisch werkt en het is urinezuur drijvend. Het desinfecteert en stimuleert de doorbloeding van de blaas en de nieren, bij blaas- en urinebuisontsteking. Ook is het te gebruiken ter voorkoming van nier- en blaasontsteking.

Het werkt ook goed op ons bewegingsapparaat want doordat de Jeneverbes urinezuur verdrijft en het vochtafdrijvend is , is het een goed middel tegen allerlei reumatische aandoeningen. Jicht wordt vaak genoemd net als Artritis en Artrose. Het is hierbij zowel inwendig als uitwendig te gebruiken.

Ook werkt de Jeneverbes goed op onze spijsvertering wat natuurlijk goed uitkomt omdat we het culinair gebruiken. Het stimuleert bij slechte eetlust en een trage spijsvertering. Maar het werkt ook op andere klachten zoals bijv. darmkrampen, constipatie en gasvorming.

Ik leerde op de opleiding dat je ook een Jeneverbeskuur kunt doen in het najaar. Dit wordt gebruikt bij spier- en gewrichtsklachten om het lichaam te ontdoen van teveel urinezuur. Je begint dan met 1 besje per dag. Je kauwt er op tot er alleen een velletje over is. De tweede dag doe je dit met 2 bessen totdat je op de 15^e dag 15 bessen hebt. Vanaf dag 15 ga je dan terug naar 0. Dit kan trouwens ook tot 11 bessen (bron: Kneipp).

Contra indicaties:

Heel belangrijk om te weten is dat je een Jeneverbeskuur nooit langer dan vier weken mag doen vanwege mogelijke nierproblemen! En eet/gebruik niet teveel besjes per dag. Twee tot 10 gram per dag is de aanbevolen dosis. Overdosering kan diverse problemen veroorzaken bij de nieren.

Bij diabetes en hypoglycemie enkel onder controle van een arts medicinaal gebruiken.

Niet toedienen bij nierproblemen !! En niet medicinaal toedienen bij leverpatiënten.

Zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven kunnen deze bes beter niet gebruiken. De Jeneverbes werkt op de baarmoeder! Ook niet gebruiken bij zware menstruatie.

Mensen met maagproblemen kunnen beter even overleggen met de arts voor ze dit medicinaal gebruiken.

Goed om te weten: Als je de Jeneverbes medicinaal gebruikt kun je het beter niet tegelijk innemen met je vitamine/mineralenpillen want ze kunnen de werking hiervan negatief beïnvloeden. Neem dit dus op een ander tijdstip in.

Als je reguliere medicatie inneemt, overleg dan altijd met je arts of apotheker of dit een goede combinatie is.

Een makkelijk recept is Jeneverbes siroop: je neemt 1 deel bessen op 4 delen water. Dit laat je 20 minuten koken. Daarna voeg je suiker toe die je erin oplost tot dat het dik en stroperig is. Af laten koelen en koel bewaren in een afgesloten gereinigde fles .

Gebruikte bronnen: